Žyteli čeśkoji stolyci Prahy hrošej na viter ne vykydajuť. Chiba na pyvo…

praha

Davno čula, ščo Praha — ce misto-kazka. Čula, ale ne bačyla. U Prazi pobuvala vperše. U tomu, ščo harnišoho mista u Jevropi hodi znajty, perekonalasia na vlasni oči.

Praha nas zustrila hostynno — svitylo sonečko, niby zaprošuvalo u misto z zolotymy kupolamy. Prahu poliubyty može buď-chto, a ščo vže kazaty pro ĺviv’jan, koly ce starovynne misto bahato u čomu nahaduje mij ridný Ĺviv z joho vuzeńkymy vulyčkamy, kramnyčkamy, baramy i restoranamy, ščo ponatykuvani na peršych poverchach žytlovych budynkiv. Jedyne, čoho u nas nema, – riky, čerez jaku prostiahnuvsia velyčezný Karliv mist — najstarišý u Jevropi. Žyttia tut ne zavmyraje ani na chvylynu. Ščodnia na Karlovomu mostu možna pobačyty chudožnykiv, jaki za 10 jevro namaliujuť vaš portret, i muzykantiv, jaki vyhrajuť ne lyše sučasnu, a j klasyčnu muzyku, a za vaši hroši i na vaše zamovlennia “zbacajuť” buď-jaku “hopanku”.

Dovžyna mosta 520 metriv, z oboch bokiv joho prykrašajuť 16 skuĺptur, bilia jakych stajuť do znymky turysty. A šče na Karlovomu mostu vsi zahadujuť bažannia. Za lehendoju, u CHIV stolitti koroĺ Karl IV pered budivnyctvom mostu zvernuvsia do astrolohiv. Vony vyrachuvaly, u jaký rik, deń i hodynu treba počynaty budivnyctvo, ščob mist stojav vično. Bo dva poperedni mosty, jaki buduvaly žyteli, ščob z’jednaty livý i pravý berehy Vltavy, zmyvala poviń. Karl IV dočekavsia toho času, jaký vyrachuvaly astrolohy, i zaklav peršý kamiń u 1357 roci. Dosi Karliv mist ne potrebuje remontu, joho lyše zridka restavrujuť.

Sered skuĺptur, ščo stojať na storoži mostu, je odna, ščo vykonuje bažannia. Ce statuja sviaščenyka Jana Nepomućkoho. Turysty do blysku naterly bronzovu fihurku. A poseredyni mosta je misce, z jakoho sviatoho Jana Nepomućkoho skynuly v riku. Na parapeti mostu – bronzova fihurka sviatoho i p’jať zirok navkolo holovy. Treba pryklasty paĺci pravoji ruky na zirky, a livu ruku — na nohy sviatoho. Ščob bažannia zdijsnylosia, vono maje buty tiĺky odne i nemateriaĺnoho charakteru. Za slovamy hida, divčata, jaki chočuť výty zamiž, prosiať u Jana Nepomućkoho dopomohy i do roku jduť pid vineć.

Vulyčni muzykanty zarobliajuť na žyttia ne lyše na Karlovomu mostu. U centri na holovnij plošči stolyci jich stiĺky, ščo zdajeťsia, niby potrapliaješ u klasy konservatoriji — tam zvučyť skrypka, pid bokom hitara, z inšoho boku pianino, a zovsim poruč hraje kvartet.

Zdyvuvalo mene, ščo u centri jevropejśkoji stolyci možna pobačyty žebrakiv, jaki prosiať hroši. Ale vidrizniajuťsia vid našych tym, ščo stojať u dyvnij pozi: na kolinach i liktiach z prostiahnutymy doloniamy, a holova opuščena do zemli. Hid pojasnyv, ščo ce vony tak chovajuť vid soromu oblyččia, bo kožen nepraciujučý otrymuje vid deržavy nepohanu dopomohu, tož žebrakuvaty cym liudiam ne treba. Chiba ščo zarobyty kiĺka kron na zajvý bokal pyva.

Jakščo vy pobuvaly u Prazi i ne skuštuvaly tam jichnioho pyva — zmarnuvaly pojizdku. Pyvo u Prazi — najkrašče u sviti. Pro nioho možna pysaty cili poemy, ospivuvaty u pisniach. Ale pro cej smakolyk napyšu u nastupnomu reportaži. Bo pyttia pyva u Čechiji — ne lyše nasoloda, a cilý rytual. P’juť pyvo ne lyše čoloviky, a j žinky. I ce ne vvažajeťsia oznakoju alkoholizmu, koly čolovik vypyvaje p’jať i biĺše bokaliv. Ale p’juť joho u barach i na litnich terasach restoraniv. Zate žodnoji liudyny ja ne pobačyla, ščob jšla po vulyci i chlebtala pyvo z pliašky, jak prýniato u nas. Otrymuvaty nasolodu vid cioho burštynovoho napoju nam šče u čechiv treba povčytysia!
Dozvolyty sobi vypyty za deń 5-6 bokaliv pyva po 8-10 kron (odyn jevro — 27 kron. – H. JA.) može buď-jaký peresičný čech. Serednia misiačna zarplata 900 jevro. Prodaveć u mahazyni zarobliaje najmenše — 600 jevro. Oplata komunaĺnych posluh takož v usich rizna. Vse zaležyť vid rajonu prožyvannia, vid koho berete svitlo, haz i vodu.

Ekonomyty u čechiv nam treba povčytysia. Vony ne rozkydajuťsia hrošyma nalivo-napravo. Podarunky na dni narodžennia, Rizdvo, Mykolaja… Ta chto by na to tratyv hroši?! A jakščo ne darujete nikomu podarunka, to j “vystavliaty” imenynnyku nema za ščo. Jakščo vyrišyly vidsviatkuvaty svij deń narodžennia u bari čy restorani i chočete kohoś zaprosyty — prošu duže. Najbiĺše, ščo imenynnyk može zaproponuvaty hostiam, — bokal pyva na vybir. A vse rešta hisť sobi zamovliaje sam za svoji hroši. Posydily, popyly pyva i rozijšlysia. Na relihijni sviata takož nichto ne robyť podarunkiv. Bo Čechija na 80 vidsotkiv — krajina atejistiv. JE u Prazi duže bahato chramiv, odnak biĺšisť z nych abo stala muzejamy, abo pustuje. JE kiĺka dijučych katolyćkych cerkov i kiĺka protestantśkych. Cerkovnych šliubiv čechy ne vyznajuť. Ta j nebahato par uzakoniujuť svoji stosunky u municypaĺnij službi. Vony liubliať svobodu. Žyvuť na viru, a štamp u pasporti, vvažajuť, nikomu ne potribný zajvý klopit.

Jakščo vže vyrišyly uzakonyty stosunky, pyšnych vesiĺ ne spravliajuť. Najbiĺša kiĺkisť vesiĺnych hostej z boku i molodoji, i molodoho — 12 osib. Usia procedura, rozpyska i obid, tryvaje ne biĺše čotyrioch hodyn. Za bažannia, narečena odiahaje šliubnu sukniu i velion, jaki bere naprokat. Molodiata jiduť rejestruvaty šliub – i vidrazu u restoran obidaty. Tam za rachunok novospečenoho podružžia hostej častujuť povnocinnym obidom z trioch strav: perše, druhe i “kampot”. I, zvyčajno, pyvo. Za čotyry hodyny moloda maje povernuty sukniu u prokatný punkt, tož treba rozchodytysia.

Naš hid Majja, jaka narodylasia u Dubni Rivnenśkoji oblasti i výšla kiĺka rokiv tomu zamiž za čecha, rozpovidala, ščo jiji čolovik nijak ne mih zrozumity, dlia čoho vona zaprošuje na jichnie vesillia 100 osib. Pravda, jij vdalosia vmovyty kochanoho i zaprosyty 50. Hrošej u konvertach na vesilli nichto ne daruje. Najkraščý podarunok — porožnia skarbnyčka u vyhliadi svynky. Movliav, molodiata tudy sami majuť sobi nazbyraty hrošej. Možuť podaruvaty toster abo mikrochvyliovku, inodi naviť vžyvanu i ne zavždy vymytu. Koly Majja povezla svoho čolovika u Dubno na ukrajinśke vesillia, vin buv šokovaný kiĺkistiu hostej, napojiv i najidkiv na stolach, a pislia tretioho stakana okovytoji joho vže treba bulo vynosyty, bo čechy, jak z’jasuvalosia, pyty ne vmijuť… Tomu i ne p’juť.

Nema u nych i takych pyšnych pochoroniv, jak u nas. Jakščo liudyna pomyraje, jiji zabyraje speciaĺna služba. Koly tilo bude hotove do kremaciji, a može mynuty i dva-try tyžni, telefonujuť rodyčam. Pryznačajuť pevnu hodynu i deń, koly možna poproščatysia z… urnoju. Sviaščenyk vidpravliaje korotku molytvu, šče kiĺka sliv možuť skazaty rodyči abo blyźki pomerloji liudyny. Nijakych pomynaĺnych obidiv nichto ne hotuje. Ne prýniato tut pomynaty nebižčyka na dev’jatý i sorokový deń.

Ne vykydajuť zajvych hrošej i na vlasný transport. Mašyny u čechiv zdebiĺšoho jichni ridni – “Škody”. Vse u Prazi prosto i maksymaĺno zručno dlia liudej. Tramvaji i metro praciujuť z 4-ji ranku do 24-ji. Kursuje transport i vnoči, ale z biĺšym intervalom. Čechy vvažajuť svojim holovnym vydom transportu tramvaji. Pojizdka oplačujeťsia zaležno vid času jizdy. Skažimo, vaša podorož maje tryvaty ne biĺše 30 chvylyn, to kupujete kvytok za 24 krony i možete projichaty dvoma čy trioma riznymy tramvajamy z peresadkamy (jakščo vstyhnete. – H. JA.). Za projizd tryvalistiu pivtory hodyny dovedeťsia vyklasty 32 krony, a na dobu možna prydbaty talončyk za 110 kron.

Ta najbiĺše, ščo ja ocinyla u Prazi, — prezydentśký palac. Pro te, ščo vin duže harný, – hodi j kazaty. Holovne joho dostojinstvo – vin dostupný i čecham, i hostiam. Nový Korolivśký palac — oficijna rezydencija prezydenta Čeśkoji Respubliky, roztašovaný na terytoriji Praźkoho Hradu. Pered vorotamy stojiť prezydentśka varta, z jakoju možna sfotohrafuvatysia. Možna pidijty i do dverej, jakymy zachodyť prezydent, i naviť potrymatysia za ručku. Koly prezydent jide zi svoho zamiśkoho budynku na robotu, nichto ne perekryvaje vulyć, ne suprovodžuje joho mašynu “vesiĺný” kortež z myhalkamy. Na pevnij viddali za prezydentśkoju mašynoju jide odna policejśka. Pro vsiak vypadok.

P. S. Za orhanizaciju pojizdky redakcija “VZ” zavdiačuje turystyčnij firmi “Karpatija-Halyč-Tur”.