U Ĺvovi zdobuvajuť osvitu studenty z susidnioji Poĺšči, i ne dyvno, ščo bezlič našych vypusknykiv čy bakalavriv vybyrajuť ciu krajinu dlia prodovžennia navčannia. Jaryna, kolyšnia studentka LNU im. Ivana Franka, rozpovila, ščo «v ukrajinśkych VNZ dratuvala bezvidpovidaĺnisť vykladačiv, traktuvannia dyploma jak zvyčajnoho papircia, a studentiv – jak predstavnykiv išče odnoho vtračenoho pokolinnia». Za jiji slovamy, ce stosujeťsia daleko ne vsich, prote dyplom mahistra divčyna vyrišyla zdobuvaty u Školi suspiĺnych nauk Instytutu filosofiji i sociolohiji Poĺśkoji akademiji nauk u Varšavi. «Ce potužne akademične seredovyšče», – pojasnyla Jaryna.
Jak zaznačyla studentka, načaĺný proces povnistiu skladajeťsia z seminariv i peredbačaje dialoh miž profesorom i studentamy. «Do takoho dialohu, zvisno, potribno gruntovno hotuvatysia, tomu variant prosydžuvannia štaniv na zadnij parti j perečytuvannia konspektu na perervi ne projde», – dodala divčyna. U varšavśkomu vyši studenty možuť obyraty same ti kursy, jaki jim cikavi, a lekciji tam uzahali vidsutni. Takym čynom, poĺśki spudeji prysviačujuť čas uliublenym predmetam, ale ne majuť zmohy nadijatysia na «šaru», jak ce často robliať jichni ukrajinśki pobratymy. Jaryna rozpovila, ščo v jiji hrupi 80% – prýiždži z inšych deržav. «Stavlennia pryvitne j tolerantne. U Varšavi zvykly do studentiv z inšych krajin», – zauvažyla divčyna j dodala, ščo koly zdobude stupiń mahistra, to planuje povernutysia v Ukrajinu buduvaty kar’jeru.
Oĺha vstupyla v universytet im. Masaryka u Brno (Čechija) vže pislia zakinčennia navčannia na fakuĺteti francuźkoji filolohiji u LNU im. Ivana Franka. «U Čechiji isnuje prohrama vyvčennia čeśkoji movy dlia diaspory. I vony zaprošujuť na navčannia vsich, chto maje rodynni zv’jazky v jichnij deržavi», – pojasnyla divčyna. Vona rozpovila, ščo navčaĺný proces kardynaĺno vidrizniajeťsia vid toho, do jakoho zvykly ukrajinśki studenty. «JA narešti zrozumila, ščo take bolonśka systema (a ne ta naša parodija na neji)! – skazala Oĺha i pojasnyla: Ce dijsno kredytna systema, de je osnovni obov’jazkovi predmety i prosto nabir dostupnych, z jakych vybyraješ sam. Ale kožen predmet maje svoju kiĺkisť kredytiv, ty maješ nabraty na semestr jakuś pevnu sumu. Perši dva tyžni na počatku navčannia možna prosto vidviduvaty rizni pary, podyvytysia, čy tobi podobajeťsia, pered tym, jak zapysuvatysia».
Studentka zaznačyla, ščo stavlennia do ukrajinciv v Čechiji zahalom pozytyvne, prote vynykajuť i problemy. «Koly otrujilaś odna divčyna, tež ukrajinka, i mala temperaturu pid 40, u likarni vypysaly tiĺky odni liky, jakych uzahali ne možna bulo prýmaty v jiji vypadku», – rozpovila Oĺha. Potim o 5.30 ranku chvoru, jaka naviť ne mohla na nohach stojaty, vidpravyly dodomu. Divčyna rozpovila, ščo bula šokovana cym vypadkom i dodala: «Jak naslidok – tyždeń sprob kupyty potribni liky v apteci bez recepta, ale bez nioho tut chiba ščo vuhillia kupyš, i peredača likiv z Ukrajiny». A ot z inozemnymy studentamy, jakych u Brno duže bahato, problem ne vynykaje. «JA skazala b, ščo vsi nacileni na oznajomlennia z riznymy kuĺturamy», – zauvažyla Oĺha, rozpovidajučy pro tolerantnisť miž prýiždžymy z riznych deržav. Pislia zakinčennia navčannia studentka, jak i Jaryna, choče povernutysia dodomu.
Prote povernennia v Ukrajinu pryvabliuje ne vsich, komu vdaloś pojichaty navčatysia v inši deržavy. Napryklad, student konservatoriji v Italiji, skrypaĺ Andrij, zaznačyv, ščo dlia muzykanta v Ukrajini nemaje faktyčno nijakych perspektyv, porivniano z Jevropoju. Nevdovolennia v nioho vyklykav i riveń, jakoho vymahajuť u vitčyznianych muzyčnych navčaĺnych zakladach. Natomisť Chrystyna, jaka raniše vyvčala filolohiju, rozpovila, ščo rozčaruvalaś u našij systemi osvity j ne maje bažannia «vse žyttia praciuvaty za 1000 hryveń». Teper vona vyvčaje veb-dyzajn v odnomu z kanadśkych vyšiv – specialisty IT-cfery zaraz potribni vsiudy.
Anna provčylasia perši 4 roky v Nacionaĺnomu universyteti «Ostroźka akademija» na fakuĺteti mižnarodnych vidnosyn. Teper divčyna vyvčaje politolohiju v Universyteti im. Mariji Kiuri-Sklodovśkoji, ščo v Liublini. Vyrušyty v Poĺšču jiji nadychnula najavnisť karty poliaka: vona daje zmohu otrymuvaty stypendiju. Navčaĺný proces divčyni podobajeťsia: «V ciomu universyteti vse liberaĺno: ty sam obyraješ predmety, hodyny jich vidviduvannia, a sesiju, jak ja čula, možna skladaty choč pivroku». Za slovamy studentky, prysutnisť na lekcija ne obov’jazkova (na vidminu vid praktyčnych).
Rozpovidaje, ščo v misti prožyvaje ponad 60 tysiač studentiv, choča Liublin značno menšý za Ĺviv. Tam navčajuťsia i susidy poliakiv z Ukrajiny ta Bilorusi, i bezlič kytajciv ta arabiv. Do ostannich, za slovamy Anny, stavlennia vidrizniajeťsia (porivniano z vidnosnoju lojaĺnistiu do slov’jan). Divčyna rozpovila, ščo arabam u pryvatnych hurtožytkach vypysujuť zachmarni rachunky za komunaĺni posluhy, a vony ne rozbyrajuťsia i platiať. Prote i slov’janam ne zavždy lehko. Za slovamy studentky, poliaky sami vyznajuť, ščo traktujuť ukrajinciv čy rosijan jak čymoś hiršych za sebe. Tomu divčyna ne chotila b pislia zakinčennia navčannia zalyšatysia v Liublini. «Baču sebe v jakomuś biĺš internacionaĺnomu misci, de nemaje riznyci, čy ty z Ukrajiny, čy z Poĺšči, čy z Nimeččyny», – dodala vona.
Jak bačymo, ukrajinśki studenty vyrušajuť za kordon iz kiĺkoch pryčyn. Perša – ce riveń navčannia, druha – perspektyvy, jakych nemaje vdoma, tretia – prahnennia opanuvaty novu, sučasnu j aktuaĺnu profesiju. I poky vypusknyk ukrajinśkoho universytetu zmušený vybyraty miž minimaĺnoju zarplatoju, bezrobittiam čy variantom «viĺna kasa!», kiĺkisť ukrajinśkych studentiv u zakordonnych vyšach, a zhodom i sered pracivnykiv zakordonnych kompanij neuchyĺno zbiĺšuvatymeťsia…
Natalia Matolineć