Dvi tysiači plastuniv — ukrajinśkych skautiv — z‘jichalosia mynuloho tyžnia do Ĺvova. Sviatkuvaly 100-riččia svojeji orhanizaciji. Zaraz “Plast” ob’jednuje 5 tysiač osib v Ukrajini i 12 tysiač — u diaspori. Plastuny z riznych krajin svitu rozpovidajuť, čomu pišly v skautynh i čy dopomahaje ce jim vidčuvaty sebe ukrajinciamy.
Andrij Haluška, 24 roky, Antverpen (Beĺhija), bezrobitný.
IMG = 2
Z dvoch rokiv žyvu v Antverpeni. Ale vdoma z baťkamy spilkujemosia vykliučno ukrajinśkoju. Trymajemo kontakt z diasporoju. Dev’jať rokiv tomu meni rozpovily pro tabir u Nimeččyni, bo u Beĺhiji šče ne bulo “Plastu”. Mene zacikavylo — ukrajinśka podija, molodisť, tabory, vatra. Ot i pojichav. Vperše pobačyv skautiv, meni spodobalosia. Zaraz u nas je hurtok, planujemo zrobyty kuriń, ale brakuje liudej. Tomu pidporiadkovujemosia nimećkym plastunam.
Ukrajinśkoju hovoriu krašče, niž flamandśkoju. Ale ostanniu vyvčav u školi, budu rozmovliaty neju na roboti. Dostatnio znaju pro Ukrajinu, ščob počuvatysia ukrajincem, i dosyť pro Beĺhiju, ščob buty beĺhijcem. Žyty choču v Beĺhiji — ja tam vyris. Naviť ne znaju, ščo malo b statysia, aby ja perejichav v Ukrajinu.
V Čortkovi bilia Ternopolia žyve moja babusia, tomu navidujusia často. Malo ščo zminiujeťsia. Dorohy jaki buly, taki j lyšajuťsia. A za politykoju ja ne duže slidkuju, nechaj tvoryťsia. Dva tyžni tomu zahubylysia bilia Hoverly, blukaly do pivnoči, zmokly na došči. Todi vperše matiukavsia ukrajinśkoju movoju. Neščodavno buv na ukrajinśkomu vesilli. Mene zdyvuvala tradycijna častyna, vykup, same sviatkuvannia, zniattia veliona. Na cilu Beĺhiju je lyše odna chatka, schoža na budynky iz Ševčenkivśkoho haju.
Mentaĺnisť flamanciv ta ukrajinciv dosyť podibna. Flamanci takož dovho buly fermeramy pid čužym kerivnyctvom. Choča zaraz vyrostaje nova heneracija, bahato immihrantiv. Uzahali v Ukrajini meni podobajeťsia sama pryvitnisť. Prychodyš u hosti do liudyny, jaku bačyv kiĺka raziv u žytti, a tebe nahodujuť, U Beĺhiji takoho nemaje. Pislia pivnoči nichto dveri ne vidčyne, na mobiĺni ne duže vidpovidajuť vnoči.
Ostap Hladun, 20 rokiv, Ńju-Jork (SŠA), navčajeťsia na inženera-budiveĺnyka.
Baťky perejichaly v Štaty zi Ĺvova, koly meni bulo sim rokiv. Čomu tak zrobyly — ne znaju, mene ce ne cikavylo. Odrazu viddaly mene v ukrajinśku školu. V druhomu klasi včyteĺka rozpovila nam pro “Plast”. Chodyv v hurtok po subotach pislia školy — spodobalosia.
Kolyś na Mancheteni kompaktno prožyvaly ukrajinci. Tam buv Ukrajinśký dim, cerkva, stanycia “Plastu”, mahazyny. Zaraz zdebiĺšoho usi žyvuť rozkydano po mistu, bo toj rajon stav duže dorohym. Ale choč misto i velyke, dobratysia z odnoho kincia v inšý dosyť prosto. Projizd na metro čy avtobusi koštuje blyźko 18 hryveń na vaši hroši. Misiačný projizný — deś 850 hryveń. Na Mancheteni ščoroku provodiať ukrajinśký festyvaĺ, i my tudy prýiždžajemo.
Ševčenka čytav šče u školi, uže j ne zhadaju žodnoho tvoru. Uzahali na čytannia času ne maju, bo v universyteti často zatrymujusia do 10 večora. Stypendiji u nas nemaje. Pidpraciovuju v biblioteci, rozstavliaju knyžky na svoji miscia. Maju divčynu-amerykanku. Ditej obov’jazkovo viddam do “Plastu”. Ale v Ukrajinu ne povernusia nikoly, choč i liubliu jiji. V Ńju-Jorku vže je pevni znajomstva, zv’jazky. Znaju, de zmožu vlaštuvatysia pislia zakinčennia universytetu. Tut dovelosia b počynaty vse z nulia.
Ńju-Jork brudný, vsi kudyś pospišajuť. Odnoho razu ja zablukav, prosyv dopomohty, nichto ne zvernuv na mene uvahy. U Ĺvovi liudy značno pryvitniši, nikoly ne vidmovliajuť. Tut je rodyči, babusia. V Ukrajinu prýichav včetverte. Vostannie buv šisť rokiv tomu. Meni todi vlaštuvaly tur starovynnymy cerkvamy. Duže spodobalosia, ale nazv vže ne zhadaju.
Marko Kuĺčyćký, 42 roky, Sidnej (Avstralija), doslidžuje pusteli.
Mij baťko — z Kýeva, mama — nimkenia. Pislia vijny výichaly v Avstraliju, tam ja i narodyvsia. U “Plast” zmalku viddav baťko. Zaraz ja v joho kureni “Braty Mouhli”. Navčavsia u nediĺnij ukrajinśkij školi. Ne možu rozibratysia, chto ja — avstralijeć čy ukrajineć. Znajete amerykanśký hamburher? Ot ja — ce kotleta miž dvoma bulkamy.
U “Plasti” zminyv by pidchid do doroslišannia. Vyvčaju zvyčaji aboryheniv Avstraliji. U jichnich plemenach perechid junaka do čolovika pov’jazaný z vyprobovuvanniamy, rytualamy, jaki dovodiať sylu i mužnisť. A u plastuniv ce lyše vikova oznaka. A šče dodav by johu do pereliku sportyvnych zaniať. Ce sučasno i zdorovo, sam zajmavsia. Jakby mav ditej — viddav by jich v “Plast” v Avstraliji. Vony b vže ne vahalysia, chto vony, jak ja. Buly b avstralijciamy, jaki považajuť i znajuť tradyciji baťkivščyny predkiv.
V Ukrajini ja vperše. Znaju pro neji z tvoriv Ševčenka, Franka i Lesi Ukrajinky. Trochy baťko rozpovidav. Ale v joho istorijach ce dovojenna bidna krajina. Pryblyzno tak vse i ujavliav. Dobyravsia siudy majže dva dni iz peresadkamy u riznych krajinach. Vperše spav ležačy u pojizdi. Nikoly i nide ne bačyv polyci iz bilyznoju. Vrazyly hory Karpaty. JA heoloh, dlia mene ce cikavo. Mih juy žyty v Ukrajini, ale lyše v horach, de je spokij. A tato vže ne poverneťsia, vin chvorije. Ukrajinu zhaduje ščodnia. Vezu jomu llianu vyšyvanu soročku.
Oksana Motyka, 29 rokiv, London (Velykobrytanija), likar švydkoji dopomohy.
Narodylasia u Truskavci. Mij pradid Ivan Martynkiv — zasnovnyk Plastu v Kolomýi. Koly mala 13 rokiv, mama chotila, ščob ja častiše buvala v horach. Tož vidpravyla mene, malu, u plastunśký tabir. Zatiahnulo. Vidtodi vidviduvala vsi tabory, jaki mohla. Odnoho razu naš kuriń posiv tretie misce na konkursi talantiv u Lućku. JA vmila dosyť poserednio hraty na pianino. Ale speciaĺno vyvčyla “Profesional” Enio Marikone. Podruha akomponuvala na skrypci.
Koly mala 17 rokiv, výšla zamiž za kolyšnioho ĺviv’janyna, jaký žyve v Londoni. Majemo trioch donečok — Liubu, Oliu i Chrystynu. Misceva stanycia vidrodylasia lyše kiĺka rokiv tomu zavdiaky novij chvyli emihrantiv zi Ĺvova i Nimeččyny. Zaraz tam blyźko sotni plastuniv. Mynulorič dolučylasia iz svojimy divčatkamy. Trochy liakajuť vidstani — London velyke misto, važko dobyratysia do stanyci. Najmenša dońka Chrystyna — šče ptašatko. Meni ne strašno na kiĺka dniv zalyšaty jiji z taborovymy vychovnykamy.
Jak na mene, štučno pojednuvaty ukrajinśki idealy u čužij krajini. Ale London — muĺtykuĺturne misto. Bahato nacionaĺnych obščyn. Mene by ne zrozumily, jakby ja ne pidtrymuvala ukrajinśku kuĺturu ta tradyciji. Ščoroku buvaju v Ukrajini, a dity navčajuťsia eksternom i v ukrajinśkij školi u Ĺvovi, i v anhlijśkij u Londoni. Pid čas pomarančevoji revoliuciji razom z čolovikam buly u vyborčij komisiji, pidtrymuvaly. A potim rozčaruvalysia. Choču povernutysia dodomu, ale druzi vidmovliajuť. V Ukrajini vse znajome, naviť chamstvo jakeś ridne. Liudy poriadni i rozumni. Oś siohodni povernuly zahublený dorohý telefon.
Bohdan Pečeniak, 30 rokiv, Filadeĺfija (štat Pensiĺvanija, SŠA), praciuje u biotechnolohičnij kompaniji “Kibov”.
Do “Plastu” vstupyv u Ĺvovi koly mav 12 rokiv. Mij did u mižvojenni roky buv členom kurenia “Lisovi Čorty”, tož ja takož podavsia v cej kuriń. Todi ce bula rozvaha, harne provedennia času. A čerez 5 rokiv výichav z rodynoju v SŠA za prohramoju “Hrin kard”.
Nepodalik Ńju-Jorku je velyka oselia “Vovča tropa”. Tam ščolita zbyrajuťsia amerykanśki plastuny. Vrazylo, ščo majže vsi hovoriať miž soboju anhlijśkoju. Sučasni ukrajinśki dity v SŠA — ce vže tretie pokolinnia emihraciji. Vony ne možuť zbahnuty, naviščo včyty movu krajiny, de žyly jichni babusi j didusi. Dlia nych ce čuže.
V Ukrajini plastuny majuť osnovni obov’jazky — buty virnym Bohu ta Ukrajini. Hromadianyn SŠA ne može tak kazaty. Tomu robyťsia upor na česť, braterstvo, zberežennia tradycij i kuĺtury. Amerykanśkym druziam kažu, ščo “Plast” — ce ukrajinśki skauty. Ale tut je pevna riznycia. Dlia nych skautynh — ce rozvahy, podoroži. Z nastanniam povnolittia pro vse ce zabuvajuť. A plastunom možna buty do smerti. Dlia mene ce sposib žyttia a ne pevný promižok.
Družyna Olena — takož plastunka. Za kiĺka rokiv planujemo perejichaty žyty v Ukrajinu. Choču, ščob moji dity narodylysia tut. I tut chodyly do “Plastu”.