— Angelina, iďž do tablicy, — rozpočynaje urok poĺśkoji movy dyrektor školy sela Strilećke Mostyśkoho rajonu Alicija Baluch, 38 rokiv. — Jakie buvo zadanie domove?
— Vyučič vierš “Tancovavy dva michavy”, — vidpovidaje učenycia.
Selo roztašovane za 10 km vid rajcentru. Avtobus zi Ĺvova jizdyť siudy raz na deń. Usi 450 žyteliv Strilećkoho — poliaky. Jedyna škola-dev’jatyrička — poĺśkomovna. Budivliu zvely dev’jať rokiv tomu koštom Respubliky Poĺšča. Majže vsi ohološennia napysani poĺśkoju, u vestybiuli stojať synio-žovtý i bilo-červoný prapory. Biĺšisť peršoklasnykiv ukrajinśku vzahali ne rozumijuť.
— Do p’jatoho klasu vse navčannia vedeťsia poĺśkoju, tiĺky ukrajinśka mova — deržavnoju, — rozpovidaje Alicija Jevhenivna. — Dali — matematyka, fizyka, chimija vykladajuťsia ukrajinśkoju, bo bahato našych ditej navčajuťsia v ukrajinśkych vuzach. Spivpraciujemo z poĺśkymy školamy, učni často jizdiať tudy na sportyvni zmahannia ta konkursy deklamatoriv. Koly do nas prýiždžaje kerivnyctvo z oblasti j hosti z Poĺšči, to ja rozmovliaju poĺśkoju. Žodnych zauvažeń vid čynovnykiv ne mala.
U škiĺnij jidaĺni dvoje chlopčykiv p’juť čaj iz buločkamy.
— JA — poliak, žyty choču v Poĺšči, — hovoryť lamanoju ukrajinśkoju z pomitnym akcentom druhoklasnyk Robert Kvasnyćký, 7 rokiv. — Tam fajno. JA vže jizdyv do rodyny tudy. Varšava — duže harne misto, Krakiv nabahato harnišý za Ĺviv. U Poĺšči biĺše cikavych misć, niž v Ukrajini.
Strilećke prostiahnulosia uzdovž gruntovoji dorohy. Na vulyci majže ne vydno liudej. Podekudy stojať avtomobili z poĺśkymy nomeramy. Biĺšisť selian praciujuť za kordonom na sezonnych robotach.
Priamuju do produktovoho mahazynu. Vin rozmistyvsia v odnopoverchovomu cehlianomu budynočku.
— Co chceš? — zapytuje prodavščycia 35-rična Marija Kozak u 8-ričnoji divčynky. — Vafelky, čiastka čy cukierki?
— U Strilećkomu poĺśka j tak rehionaĺna, — usmichajeťsia Marija. — Za deń do nas u mahazyn može zo p’jať liudej zajduť i skažuť ukrajinśkoju, a tak use poĺśkoju. JA z diťmy vdoma rozmovliaju poĺśkoju, a ukrajinśkoji vču jich, ščob ne bulo stydno.
U seli je rymo-katolyćký kostel. Vid vulyci do nioho vede aleja z kuščiv barbarysu ta maleńkych jalyć. Sviaščenyka na misci nemaje. Vin prýichav u Strilećke služyty z Poĺšči. U podvir’ji stojiť požežný avtomobiĺ — joho podaruvala gmina poĺśkoho sela Niebilicy. Poky ščo mašynu ne vykorystovujuť — chočuť stvoryty peršu siĺśku požežnu bryhadu v oblasti.
Strilećke pidporiadkovujeťsia siĺradi susidnich Lypnykiv. Tam poliaky stanovliať polovynu naselennia, rešta — ukrajinci.
— JA sam — poliak, ale znaju poĺśku, ukrajinśku ta rosijśku, — hovoryť siĺśký holova Jevhenij Doruš, 51 rik. — U nas, jak počynajuťsia sviata, to ce vid Romana j do Jordana. Poĺśke Rizdvo, Nový rik, ukrajinśke Rizdvo, Vasylia, i Jordanom use kinčaje. Vvodyty rehionaĺnu movu — ce absurd. JA budu pysaty dokumenty u sebe poĺśkoju, a ščob zdaty v kaznačejstvo, perekladaty?
“Nichto za take ne proholosuje”
Nadaty poĺśkij movi statusu rehionaĺnoji proponujuť u prykordonnomu Mostyśkomu rajoni. Pro ce povidomyla varšavśka hazeta “Žeč Pospolyta”, posylajučyś na Federaciju poĺśkych orhanizacij v Ukrajini.
Poliaky stanovliať 8% naselennia rajonu. JE čotyry poĺśki sela, dijuť dvi poĺśkomovni školy. U rajonnij radi sered 66 deputativ — dvoje poliakiv.
— Žodnych konfliktiv na nacionaĺnomu grunti v nas ne bulo, — zapevniaje holova rajrady Ihor Stecyna, 54 roky. — Nichto nikomu ne zaboroniaje hovoryty poĺśkoju, vsi čudovo volodijuť ukrajinśkoju. My jim viddaly bahato komunaĺnoho majna pid jichni orhanizaciji. Poky ščo ci rozmovy pro poĺśku rehionaĺnu — na rivni čutok. Jakščo pytannia i postane, deputaty včyniať jak spravžni ukrajinci — nichto za take ne proholosuje.