Marija ČUMARNA, 60 rokiv, avtor bukvaria, posibnykiv dlia čytannia ta intehrovanoji technolohiji “Svit maloho ukrajincia”. Člen nacionaĺnoji Spilky pyśmennykiv, kolyšnij dyrektor avtorśkoji školy “Tryvita”, Ĺviv

– Ščob navčyty dytynu čytaty, potribno vrachovuvaty try momenty: maty indyviduaĺný pidchid do kožnoho maliuka, ne prydušuvaty voliu dytyny, stežyty za vnutrišnim hrafikom jiji rozvytku.

Mama maje vlovyty moment, koly dytyna sama zachoče navčytysia. Dlia cioho vona povynna bahato času provodyty z malečeju, čytaty jij. Bo čerez mamyn holos zapam’jatovujeťsia najkrašče. Ne muĺtyky ta ihry na komp’juterach dytyni potribni. A same knyžky. Bo movlennia rozvyvaje myslennia, slovo formuje dumku ta ujavu. Často mamy kupliajuť dorohi vydannia i ne dajuť jich malomu, ščob ne poškodyv. Ale dytyna musyť torkatysia, čerez paĺci vona sprýmaje informaciju.

Dytyna maje fantaziju, dlia čoho jij zavčaty tupi, kymś sformovani frazy?

Jakščo maliuk bere knyžku, dyvyťsia na tekst i perekazuje, niby čytaje, – ce oznaka, ščo vin hotový včytysia.

Optymaĺnoho viku dlia cioho nemaje. U kožnoho ce henetyčno zakladeno. Mij staršý syn ne chotiv čytaty do peršoho klasu. JA ne zmušuvala. A koly pišov u školu, jomu stalo cikavo včytysia v kolektyvi. Ne vidstavav. Menšý syn, navpaky, znav usi litery v rik i 6 misiaciv. U 3 kupyla jomu drukarśku mašynku. Bo chotiv pysaty, a maleńka ruka šče ne mohla trymaty ručku. JA sama navčylasia v 3 roky, choča v mojemu seli ne bulo naviť svitla.

Čytannia ne zavždy je pokaznykom vysokoho rozvytku dytyny. Buv vypadok, baťky dijšly do isteryky vid toho, ščo syn u tretiomu klasi ne mih sformuliuvaty: u kimnati stojiť stil, na stoli stojiť stakan. Pislia toho viddaly joho v moju školu. Na uroci učni skladaly kazky. U jichnioho chlopčyka výšla prečudova istorija. Mama až zaplakala. Vin maje fantaziju, dlia čoho jomu zavčaty tupi, kymś sformovani frazy?

Jakščo dytyna choče čytaty, a baťky kažuť: ty šče malý, šče rano, u školi ne bude čoho robyty – ce tež pohano. Vony vtratiať moment. JE fenomen “mauhlizmu”. Ščo dytyna upustyť u rozvytku, te potim povernuty nemožlyvo.

JE rizni metodyky navčannia, ale nemaje universaĺnych. Odnomu lehše zapam’jatovuvaty vizuaĺno. Inšomu – na sluch, tretiomu – čerez bahatorazove povtoriuvannia.

Ne včiť čytaty po skladach. Počynaty treba z cilisnych maleńkych sliv – syr, mak. Najkrašče dytyna zapam’jatovuje v hri. U molodšych klasach okremo vyvčajuť litery j zvuky. Čerez ce mali plutajuťsia. Zamisť ma-ma vymovliajuť – ema-ema.

Tekst: Lesia MEŽVA, foto nadane Marijeju ČUMARNOJU